GELENEKSEL ÇİN TIBBI NEDİR?

Çin kökekli gelenek ve felsefelere dayanan bütüncül bir tıp sistemidir.

Geleneksel Çin Tıbbı (GÇT) insanların dengelerini yeniden sağlamak için tasarlanmış olan bir grup müdaheleye dayanır. Klasik Çin tıbbı başlığı altında toplanabilecek terapiler şunlardır:

•             Akupunktur ve moksibüsyon

•             Diyet düzenlemesi

•             Bitkisel ilaçlar

•             Masaj

•             Terapötik egzersiz

Bu tedavi biçimleri, Batı tıbbı tarafından tercih edilen hastalık kavramından farklı olan inançlara dayanır. Batı tıbbı tarafından hastalık olarak tarif edilen şey geleneksel Çin Tıbbında uyumsuzluk ya da dengesizlik meselesi olarak görülür. Çin tıbbının ardındaki felsefe Budizm ve Konfüçyusçu öğretiler ile Taocu dini ve felsefi birleşik görüşlerin bir karışımıdır. Her ne kadar geleneksel Çin tıbbı pratisyenleri arasında çok çeşitli düşünce okulları olsa da, temelini beş Taocu aksiyom oluşturur:

•             İnsanlar da dahil olmak üzere evreni yöneten doğa kanunları vardır.

•             Evrenin doğal düzeni doğal olarak uyumludur ve iyi düzenlenmiştir. İnsanlar evrenin yasalarına göre yaşadıklarında, bu evrenle ve doğal çevreyle de uyumlu yaşarlar.

•             Evren dinamiktir, evrende değişmeyen tek şey değişimdir. Durgunluk, evren yasasının karşıtıdır ve Batı tıbbının hastalık olarak adlandırdığı şeye neden olur.

•             Tüm canlılar birbirine bağlıdır.

•             İnsanlar çevrelerine çok yakından bağlıdır ve çevrelerinin bütün yönleri tarafından etkilenir.

Akupunktur / Moksibüsyon

Akupunktur muhtemelen Batılıların en iyi bildiği GÇT tedavi biçimidir. Genellikle ağrıları yatıştırmak için kullanılır ancak geleneksel Çin tıbbında daha geniş uygulamaları vardır. Bu, meridyenlerin qi ya da yaşam enerjisi için kanal ya da yol olarak sayıldığı görüşüne dayanır. Hastalıklar meridyenlerin tıkanıklığı olarak görülür; bu yüzden akupunktur kas ve cilt problemleri kadar iç organlarla ilişkili bozuklukların tedavisinde de kullanılabilir. İğnelerin meridyenler üzerinde spesifik noktalara batırılmasının qi tıkanıklığını açtığı düşünülür.  800’den fazla akupunktur noktası tanımlanır ancak yaygın olarak sadece 50 kadar nokta kullanılır. Akupunktur genellikle bir tedavi olarak bitkisel ilaçlarla birlikte kullanılır.

Moksibusyon ise hastanın cildi üstündeki yaşamsal noktalarda moksa denilen bir bitkiden elde edilen tütsünün yakılması uygulamasını ifade eder. Moksa Japonca'dan türeyen bir kelimedir ve "yanan şifalı ot” anlamına gelir. Moksa tütsüsü çoğunlukla Artemisia vulgaris ya da Çin pelininden yapılır ancak başka otlar da kullanılabilir. Moksibusyonun vücuda sıcak ve besleyici qi gönderdiği düşünülür. Burun kanamaları, kas çekilmeleri, kabakulak, artrit ve vajinal kanama da dahil birkaç farklı hastalığın tedavisinde kullanılır.

Diyet Düzenlemesi

Diyet Çin tıbbında birinci hat tedavisi olarak görülür; diyette yapılan değişiklikler problemi iyileştirmede başarısız olursa ancak o zaman akupunktur ve bitkisel tedaviler kullanılır. Çin tıbbı vücudun içsel uyumunu korumak ve dış çevre ile denge halinde tutmak için yiyecekleri kullanır.

Besinsel tavsiyeler verirken Çinli hekimler, aşırılığı giderecek ya da eksik elementleri sağlayacak gıdaları seçmek için havayı, mevsimi, bölgenin coğrafyasını ve hastanın spesifik dengesizliğini (duygusal çöküntüler dahil) dikkate alır.  Örneğin temel koruyucu diyetsel bakım, yang olan yaz mevsiminde yin gıdalar tüketilmesini önerir. Kış mevsiminde ise aksine, yin hava koşullarına karşı, yang gıdalar yenilmelidir. Hastalık durumunda yin belirti modelleri (yorgunluk, solgun ten, zayıf ses) yang gıdalarla tedavi edilmelidir, yang belirtiler ise (ateşlenen ve kızaran yüz, yüksek ses ve yerinde duramama ve huzursuzluk) yin gıdalarla tedavi edilmelidir.

Çin tıbbı gıdaları egzersiz ve bitkisel preparatlarla birleştirerek kullanır. Dengeli diyetin bir yönü de, dinlenme ve aktivite arasında uygun dengenin sağlanması ve doğru gıdaları yılın doğru zamanına ya da diğer koşullara göre seçmektir. Eğer kişi yeterli egzersiz yapmazsa vücut gıdaları qi’ye ve Yaşam Özü’ne dönüştüremez. Eğer hiperaktif ise, vücut kendi maddesinden çok fazla tüketir. Bitkisel preparatları ise ilaç olarak kullanmaya başlamadan önce Çinliler tonikleri öğünlerin bir parçası olarak kullanmışlardır. Çin mutfağında kullanılan şifalı otlar da yiyeceklere birtakım iyileştirici nitelikler ve lezzet katar. Örneğin, balık yemeğine ateş vermek için sarımsak eklenebilir.

Çin tıbbında gıda ve ilaç tedavisi birbiriyle yakından ilişkilidir. Klasik bir Çin öğünü farklı tabaklarda sadece lezzeti, aromayı, kıvamı ve renk dengesini değil, aynı zamanda çeşitli bileşenlerle vücut için sağlanan enerjileri de dengelemeye çalışır.

Bitkisel İlaçlar

Çin bitkisel tedavisi pek çok bakımdan Batılı bitkisel tedaviden farklılık gösterir. Çin uygulamasında, her bir bitkinin kişinin qi enerjisi ve Beş Element’i üzerindeki etkisine bağlı olarak pek çok şifalı ot kullanılabilir.Geleneksel Çin tıbbında bazı yaygın dengesizlik modellerini tedavi etmek için pek çok formül kullanılır. Bu formüller kişilere daha uygun hale getirilmek için değiştirilebilir.

2002’de Teksas’ta yapılan bir çalışma geleneksel Çin antiromatizmal bitki özlerinin romatoid artriti olan hastaların eklem ağrısı, şişliği ve sabah sertliği gibi belirtilerini iyileştirerek yardımcı olduğunu göstermiştir. Bitkisel destek alan bu kişiler için, iştahta azalma ve bulantı gibi yan etkiler daha tolere edilebilir olmuştur. Araştırmacılar otların etkinliğini daha fazla test etmek için bilimsel olarak daha kontrollü bir klinik deneme fazına geçmeyi planlamıştır. Başka bir bilimsel çalışma, kadim bir Çin uygulaması olan soya proteinlerinin cilde uygulanmasının yeni faydalarını bildirmiştir. Bilim adamları yaşlılık lekelerini ve ultraviyole ışın hasarını azaltmak, cildi pürüzsüzleştirip nemlendirmek ve bunun gibi pek çok fayda gösteren yeni bir preparat üzerinde çalışmıştır.

Bir geleneksel Çin bitkisel formülü tipik olarak hiyeraşik olarak düzenlenmiş olan dört sınıf bileşen içerir: Bir ana bileşen (esas bileşen, hastanın spesifik hastalığına göre seçilir), bir vekil bileşen (ana bileşenin etkisini pekiştirmek ya da eşlik eden sağlık durumunu iyileştirmek için kullanılır), bir yardımcı bileşen (ilk iki bileşenin yan etkilerini yok etmek için kullanılır) ve bir de elçi bileşen (diğer tüm bileşenleri uyumlu hale getirmek ve onları bedenin iyileştirilecek bölümlerine taşımak için kullanılır).

FAYDALARI

Kimileri bazı kronik hastalıkları Batı tıbbından daha etkin biçimde iyileştirdiğine inanmaktadır.

Holistiktir; kişinin bütün yönleri hesaba katılır.

Belirtilerin tezahürü kadar hastalığın kökenindeki nedeni de tedavi eder. Çinli pratisyenler bi hastalığın kökü (ben) ile onun dallarını (biao) birbirinden ayırır. Kök hastanın qi dengesizliğinin ana modelidir, dallar ise açık belirtilerdir.

Geleneksel Çin tıbbı çoğunlukla yan etkilere neden olan eczacılıkla ilgili ürünlere güvenmez.

Belirli hastalıklar ya da bozuklukları tedavi etmesinin yanı sıra kişinin genel sıhhatini de iyileştirir.

Genellikle standart alopatik tedavilerden daha az masraflıdır.

İçe dönük bir sistem değildir ve Batı tıbbıyla birlikte kullanılabilir.

Batılı tedavi usüllerinin yan etkilerini iyileştirmek için kullanılabilir.

YAN ETKİLERİ

Geleneksel Çin tıbbının yan etkileri genellikle önemsizdir. Şifalı bitkilerle tedavide hastaya doğru formül verildiyse ve hasta bunu reçete edildiği biçimde alıyorsa hiçbir yan etki olmaması gerekir. Bazı kişiler Tui na masajının ardından, ertesi gün hafif ağrı veya sertlik hissedebilirler, ancak ağrı uzun sürmez ve genellikle tekrarlanan tedavilerle düzelir. Akupunktur veya yetkili bir öğretmenin rehberliğinde yapılan terapötik egzersiz sebebiyle yan etkiler çok nadir görülür. Ancak bitkisel preparatları kullanım, preparatlarda bulunan toksinler ya da olası yan etkiler ve diğer ilaçlarla etkileşimler konusunda dikkatli olunmalıdır. Hastalar vasıflı pratisyenlere danışmalıdır.